GELİR TAKİBİNDE BİRİM AMİRLERİ VE MUHASEBE YETKİLİSİ SORUMLULUĞU ÜZERİNE DEĞERLENDİRME

BİRİM AMİRLERİ VE MUHASEBE YETKİLİSİNİN BELEDİYE GELİRLERİNİN TAKİP VE TAHSİLİ HUSUNDAKİ SORUMLULUKLARI

6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun Hesap Yargılamasına İlişkin Diğer Hususlar başlıklı Üçüncü Bölümünde, İdari nitelikteki kararların birleştirilmesi başlıklı 59 uncu maddesinde:

"Dairelerin kararları veya bir dairenin iki kararı arasında aynı konuda aykırılık bulunur veya bir içtihadın değişmesine lüzum görülür ya da bu mahiyette bütün işlemlere uygulanabilecek kararlar almaya ihtiyaç duyulursa, konu Genel Kurulda görüşülerek karara bağlanır ve Resmi Gazetede yayımlanır. Bu konunun görüşülmesinde Başsavcı da bulunur ve görüşünü açıklar. Bu kararlara Sayıştay daire ve kurulları uymak zorundadır", amir hükmü yer almakta olup , Sayıştay Genel Kurul Kararının daire ve kurulları ( Sayıştay dairelerince verilen ilamların son hüküm merci olan Temyiz Kurulu gibi) bağlayıcılığı kanunun emredici hukuk normudur.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ve ilgili ikincil mevzuata yargılama noktasında ışık tutan, Sayıştay Genel Kurul’un 14.06.2007 tarih 5189/1 sayılı 5018 sayılı Kanun Çerçevesinde Sorumlu Tutulacak Görevli ve Yetkililerin Belirlenmesi Hakkında kararında:

5- Muhasebe Yetkilisinin Görev ve Sorumlulukları

…

d) Muhasebe Yetkilisinin Gelir ve Alacakları Tahsil Görevi, aynen :

5018 sayılı Kanunun 61’inci maddesinin birinci fıkrasında, muhasebe hizmeti; “gelirlerin ve alacakların tahsili, giderlerin hak sahiplerine ödenmesi, para ve parayla ifade edilebilen değerler ile emanetlerin alınması, saklanması, ilgililere verilmesi, gönderilmesi ve diğer tüm malî işlemlerin kayıtlarının yapılması ve raporlanması işlemleridir.” şeklinde tanımlanmış; aynı maddenin ikinci fıkrasında muhasebe yetkilisinin, bu hizmetlerin yapılmasından ve muhasebe kayıtlarının usulüne uygun, saydam ve erişilebilir şekilde tutulmasından sorumlu olduğu belirtilmiş, aynı Kanunun 60’ıncı maddesinde de, ilgili mevzuatı çerçevesinde idare gelirlerini tahakkuk ettirmek, gelir ve alacaklarının takip ve tahsil işlemlerini yürütmek muhasebe biriminin görevleri arasında sayılmıştır. Muhasebe Yetkililerinin Eğitimi, Sertifika Verilmesi ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 23’üncü maddesinde, gelirleri ve alacakları ilgili mevzuatına göre tahsil etmek, yersiz ve fazla tahsil edilenleri ilgililerine iade etmek ve bu işlemlere ilişkin kayıtları usulüne uygun, saydam ve erişilebilir şekilde tutmak, mali rapor ve tabloları her türlü müdahaleden bağımsız olarak düzenlemek muhasebe yetkilisinin görevlerinden kabul edilmiş, aynı Yönetmeliğin 32’nci maddesinde de idarelerce ilgili kanunlarına göre tarh ve tahakkuk ettirilerek tahsil edilebilir hale gelmiş kamu gelir ve alacaklarının yükümlüleri ve sorumluları adına ilgili hesaplara kaydedilerek tahsil edilmesinden muhasebe yetkilisinin sorumlu olduğu açıkça ifade edilmiştir. Açıklanan nedenlerle, idarelerce ilgili kanunlarına göre tarh ve tahakkuk ettirilerek tahsil edilebilir hale gelmiş kamu gelir ve alacaklarının takip ve tahsil edilmesinden muhasebe yetkilisinin tek başına sorumlu olduğuna çoğunlukla, Karar verilmiştir, şeklinde ifade edilmiştir.

Somut olarak Belediyelerdeki tahsilat işlemleri örneklendirilecek olursa, nasıl ki(her belediye açısından farklılık gösterebilir):

Yılı gelir tarifesinde belirtilen tutarlardan imar ile ilgili vergi ve harçlar tahakkuk ve tahsil ettirilmeden İmar Müdürlüğünce iş ve işlemler yapılıyorsa ve makbuzu İmar Müdürlüğünce kayıt altına alınıp muhafaza ediliyorsa,

Yine yılı gelir tarifesinde belirtilen tutardan, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde işyeri açılması, işyeri açma izni harcına tabi olup buna göre işyeri açma harcı tahakkuk ve tahsil edilmeden Ruhsat Müdürlüğümüzce İşyeri Açma Ruhsatı verilmiyorsa ve bu durumdan Ruhsat Müdürlüğü sorumluysa,

Yine yılı içerisinde Mali Hizmetler Müdürü’nün daimi üye olduğu encümen tarafından verilen para cezaları, muhasebeye tahakkuk etmek için gönderilmemişse ve sorumlu idari para cezasını idari tahsilat şefliğine göndermeyen Yazı işleri müdürlüğününse,

Yine yılı gelir tarifesinde belirtilen yol ve kaldırım tahribat bedeli tahakkuk ve tahsil ettirilmeden Fen İşleri Müdürlüğünce, işlemler tamamlattırılmıyorsa ve bu durumdan Fen İşleri Müdürlüğü sorumluysa,

Yine yılı gelir tarifesinde belirtilen tutardan iş makinası kiralaması tahakkuk ve tahsil ettirilmeden Fen İşleri Müdürlüğünce iş makinesi mükellefe özel olarak çalıştırılmıyorsa ve bu durumdan Fen İşleri Müdürlüğü sorumluysa,

Yine yılı gelir tarifesinde belirtilen tutardan iş makinası kiralaması tahakkuk ve tahsil ettirilmeden Fen İşleri Müdürlüğünce iş makinesi özel olarak çalıştırılmıyorsa ve bu durumdan Fen İşleri Müdürlüğü sorumluysa,

Yine yılı gelir tarifesinde belirtilen tutardan iş deneyim belgesi bedeli tahakkuk ve tahsil ettirilmeden ilgili müdürlükçe iş deneyim belgesi veriliyorsa ve bu durumdan iş deneyim belgesi düzenleyen ilgili Müdürlük sorumluysa,

Yine yılı gelir tarifesinde belirtilen tutardan emlak vergisi, ilan reklam vergisinin tahakkuk ve tahsil işinden Mali Hizmetler İşleri Müdürlüğü sorumluysa,

Yine arsa ve arazi satışlarında veya kamulaştırmalarda bedelinin alınıp alınmadığı Emlak İstimlak Müdürlüğünce makbuz ile kontrol edilip tapu devri yapılıyorsa ve bunda ilgili Müdürlük sorumluysa,

… ( bu somut örnekler çoğaltıla bilir ) ve bu işlemlerle ilgili; ilgili müdürlüğün sorumluluğundaki memur ve çalışanlarca vatandaşları / mükellefleri tahsilat şefliğine yönlendirmeleri ile tahsilat gerçekleştiriliyorsa ve bu tahsilat ilgili müdürlükçe kontrol edilerek iş ve işlemlerini yürütüyorlarsa,

Yukarıda örneklendirilen konularda muhasebe yetkilisi olarak sorumluluğu idari tahsilata ulaştırılan mükelleflere belirtilen tutarda tahakkuk ve tahsilat yapılacağıdır.

657 sayılı Devlet Memurları Kanun’u açısından değerlendirildiğinde, mezkur Kanun’un Amaç başlıklı 2 nci maddesinde:

Bu Kanun, Devlet memurlarının hizmet şartlarını, niteliklerini, atanma ve yetiştirilmelerini, ilerleme ve yükselmelerini, ödev, hak, yüküm ve sorumluluklarını, aylıklarını ve ödeneklerini ve diğer özlük işlerini düzenler, amir hükmü yer almaktadır.

Yine mezkûr Kanun’un Amir durumda olan devlet memurlarının görev ve sorumlulukları başlıklı 10 uncu maddesinin 1 inci fıkrasında:

Devlet memurları amiri oldukları kuruluş ve hizmet birimlerinde kanun ve diğer mevzuatla belirlenen görevleri zamanında ve eksiksiz olarak yapmaktan ve yaptırmaktan, maiyetindeki memurlarını yetiştirmekten, hal ve hareketlerini takip ve kontrol etmekten görevli sorumludurlar, amir hükmü yer almaktadır.

Dolayısı ile birimin amiri/harcama yetkilisi maiyeti altında çalışan memurlarının hal ve hareketlerini takip ve kontrol etme ( kontrol: denetleme, Türk Dil Kurumu ) görevi, sorumluluğu ve yetkisi bulunmaktadır.

Sonuç olarak, ne Sayıştay Genel Kurul’un 5018 sayılı Kanun Çerçevesinde Sorumlu Tutulacak Görevli ve Yetkililerin Belirlenmesi Hakkında 14.06.2007 tarih 5189/1 sayılı kararı, nede 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu açısından, tahakkuk ettirilmemiş gelir açısından, muhasebe yetkilisinin mali ve cezai bir sorumluluğu olmadığı tahakkuk ettirilmemiş bu gelirlerden ilgili birim amirinin sorumlu olduğu değerlendirilmektedir.12/12/2020

Erman KARAHAN

Mali Hizmetler Uzmanı